CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP XÂM LƯỢC TỪ 1858 - 1884

? Tình hìnhchính trị-ktế-xh Việt Nam giữa thế kỉ XIX
+Chế độ quân chủ chuyên chế, đề cao Nho giáo; tệ quan tham, ô lãi…
+Thực hiện chính sách bế quan toả cảng với P. tây, cấm đạo và bài xích thiên chúa giáo
+Quân đội, vũ khí lạc hậu
+Kinh tế công, nông, thương nghiệp ngày càng suy sút
+Đời sống nông dân cực khổ: sưu thuế, lao dịch nặng nề, thiên tai, dịch bệnh =>chết đói
=> 400 cuộc khởi nghĩa, tiêu biểu: Phan Bá Vành, Cao Bá Quát, Lê Văn Khôi, Nông Văn Vân,….
=>Sự bất lợi trước nguy cơ xâm lược của TD Pháp
? Nguyên nhân các nước TB đẩy mạnh xâm lược phương Đông. Tình thế của Việt Nam trong bối cảnh đó.
+Nhu cầu thị trường, nguyên liệu, nhân công của CNTB
+Phương Đông đất rộng, người đông, giàu tài nguyên
+BĐN giúp Nguyễn đánh Trịnh, Hà Lan giúp Trịnh đánh Nguyễn; Pháp (Bá Đa Lộc) giúp Nguyễn Ánh chống Tây Sơn,…
+Việt Nam đứng trước tình thế bị thực dân Pháp xâm lược
? Từ TKXVIII đến nửa đầu TKXIX, TD Pháp xâm nhập vào Việt Nam bằng con đường nào. Tại sao Pháp chọn con đường đó.
+Từ TKXVII – đầu XIX, Pháp xâm nhập vào Việt Nam thông quan con đường buôn bán và truyền đạo. Vì ít tốn kém.
? Tại sao mãi đến năm 1856, CP Pháp mới quyết định đánh chiếm Việt Nam (Vì trước 1856, Pháp đang giành thuộc địa Ấn, Canada, TQ)
? Pháp đã tìm cớ gì để cuẩn bị xâm lược Việt Nam
+9/1856, Pháp đưa tàu chiến đến Đà Nẵng, đưa quốc thư cho Triều đình Huế nhưng bị khước từ.
+1/1857, xin được truyền đạo và buôn bán, nhà Nguyễn từ chối
+7/1857, Na-po-le-ong III, quyết định đưa quân tới Việt Nam với cớ nhà Nguyễn không nhận quốc thư, làm nhục nước Pháp, và việc nhà Nguyễn giết giáo sĩ người Pháp, kêu gọi Tây Ban Nha phối hợp đánh Việt Nam.
+31/8/1859, liên quân Pháp – TBN kéo vào cửa biển Đà Nẵng chuẩn bị nổ súng xâm lược Việt Nam.
? Tại sao Pháp lại chọn Đà Nẵng làm điểm nổ súng đầu tiên
+Đà nẵng có vị trí chiến lược quan trọng
+Có cảng sâu, hậu phương là nam – ngãi, có giáo dân ủng hộ
+Dùng Đà Nẵng làm bàn đạp tấn công Huế
? Lực lượng của địch được bố trí ra sao
Liến quân Pháp – TBN có 3000 quân, được bố trí trên 14 tàu chiến, trang bị vũ khí hiện đại
? Cuộc chiến diễn ra tại Đà Nẵng như thế nào -1/9/1858, Pháp – TBN nổ sung, đổ bộ lên bán đảo Sơn Trà
-Nhân dân địa phương phối hợp với quân Triều đình (Nguyễn Tri phương) chiến đấu, thực hiện “vườn không nhà trống”. Kế hoạch đánh nhanh thắng nhanh của Pháp bị thất bại
? Tại sao Pháp lại đánh vào Gia Định mà không đánh ra Bắc kì ngay
+ Gia Định xa Trung Quốc sẽ tránh được sự can thiệp của nhà Thanh.
+ Xa kinh đô Huế sẽ tranh được sự tiếp viện của triều đình Huế.
+ Chiếm được Gia Định coi như là chiếm được kho lúa gạo của triều đình Huế, gây khó khăn cho triều đình.
+ Đánh xong Gia Định sẽ theo đường sông Cửu Long, đánh ngược lên Campuchia làm chủ lưu vực sông Mê Kông.
+ Hơn nữa lúc này người Pháp phải hành động gấp vì tư bản Anh sau khi chiếm Singapo và Hương cảng cũng đang ngấp nghé chiếm Sài Gòn để nối liền cửa biển quan trọng trên.
? Quân Pháp đã gặp những khó khăn gì trên chiến trường Gia Định
+9/21859, Pháp từ Vũng Tàu theo sông Cần Giờ tiến vào Gia Định, đã gặp sức chống cự quyết liệt của quân dân ta, nên mãi đến 17/2, chúng mới chiếm được thành. Nhưng sau đó, trước sự bám sát tiêu diệt của nghĩa quân, Pháp hoảng sợ phải phá thành rút xuống tàu.
+Pháp phải đưa quân ở Gia Định, Đà Nẵng sang Trung Quốc tham chiến. Tại Gia Định chỉ còn 1000 quân, rải dài 10km.
? Tại sao Pháp vẫn đứng chân được ở Gia Định trước những khó khăn
+3/1860, Nguyễn Tri Phương không tổ chức đánh địch ngay mà gấp rút xây hệ thống phòng ngự kiên cố, Đại đòn Chí Hoà là trung tâm. (sai lầm => mất cơ hội tiêu diệt địch).
+23/2/1861, sau khi kí Hiệp ước Bắc Kinh, Pháp mở cuộc tấn công vào Đại đồn Chí Hoà nhanh chóng thắng lợi. đến 3/1862, Pháp đã chiếm 3 tỉnh miền đông (Gia Định, Định Tường, Biên Hoà) và 1 tỉnh Tây Nam Kì (Vĩnh Long)
? Thái độ của nhân dân trước hành động xâm lược của Pháp
-Ngay từ đầu nhân dân đã đứng lên k/c chống Pháp: Đốc học Phạm Văn Nghị, Trương Định, Trần Chí Thiện, Nguyễn Trung Trực,… khiến cho Pháp vô cùng bối rối (Chiếm đóng><bình định)
? Vì sao nhà Ngyễn kí kết Hiệp ước Nhâm Tuất (5/6/1862)
+Sự thất bại liên tiếp khiên quan quân nhà Nguyễn nạn chí, thiếu tin tưởng, lúng túng rồi đi vào con đường thoả hiệp
+Tính toán thiệt hơn; nuôi ảo tưởng trong chờ vào “lương tâm, hảo ý” của Pháp; muốn hạn chế sự chiếm đất của chúng bắng việc chia sẻ quyền thống trị;
? Nội dung, hậu quả của Hiệp ước Nhâm Tuất
+Nhượng hẳn cho Pháp 3 tỉnh miền đông và đảo côn lôn; bồi thường 20 triệu quan; mở 3 cửa biển Đà Nẵng, Ba Lạt, Quảng Yên cho thương nhân Pháp và TBN, có nghĩa vụ giải tán phong trào chống Pháp ở 3 tỉnh miền Đông để đổi lấy việc Pháp trả thành Vĩnh Long…. (Phan Thanh Giản và Lâm Duy Hiệp kí với Pháp tại Sài Gòn)
+Vi phạm chủ quyền đất nước, đi ngược với lợi ích nhân dân, tạo điều kiện cho Pháp lấn tới. Từ đây, nghĩa quân chiến đấu đơn độc đối phó với kẻ thù.
? Trước và sau Hiệp ước 1862, phong trào k/c của nhân dân ta đã phát triển như thế nào:
+ Trước, cùng với triều đình đánh Pháp
+ Sau, kết hợp 2 nhiệm vụ chống xâm lược và chống phong kiến đầu hàng.
? Đặc điểm nổi bật của phong trào (quy tụ thành những trung tâm k/c lớn, tổ chức ngày càng chặt chẽ, điển hình là cuộc k/n Trương Định)
? K/c ở 3 tỉnh miền Tây Nam kì
-Hiệp ước 1862, Nhà Nguyễn ngăn cản phong trào k/c ở Nam kì (Phan Thanh Giản chủ trương “dĩ hoà vi quí”, Lâm Duy Hiệp “tuỳ cơ ứng biến”, đàn áp k/n ở bắc kì, mải mê với việc chuộc đất, đã gián tiếp tạo điều kiện cho Pháp lấn tới.
-Sau khi cô lập 3 tỉnh miền Tây bằng việc chiếm đóng CPC, củng cố bộ máy cai trị ở 3 tỉnh miền Đông, Pháp thực hiện kế hoạch thanh toán nốt 3 tỉnh miền Tây nam kì Vĩnh long, An Giang, Hà Tiên thì Phan Thanh Giản không chống cự, ngược lại ông còn gửi thư yêu cầu các tỉnh nộp thành để khỏi đổ máu vô ích, kết quả chỉ trong vòng 5 ngày (20-24/6/1867) không tốn 1 viên đạn.
-Phong trào nhân dân gặp nhiều khó khăn, nhưng vẫn tiếp tục lan rộng nhiều nơi: Bến Tre có Phan Tôn, Phan Liêm, Rạch Giá có Nguyễn Trung Trực, Nguyễn Hữu Huân ở Long Trì, phong trào Tị địa chống địch lập chính quyền mới,.. Kết quả thất bại do: tương quan lực lượng, thái độ phản bội của triều đình. Tuy vậy cũng đã làm chậm quá trình mở rộng xâm lược và thiết lập bộ máy cai trị
? Tình hình Việt Nam trước khi TD Pháp đánh Bắc Kì lần thứ nhất.
? Âm mưu của Pháp sau khi chiếm được Nam Kì:
+ biến Nam kì thành bàn dạp tấn công Bắc, Trung kì:
+Vừa củng cố bộ máy cai trị, mở trường đào tạo tay sai
+Vừa tăng cường bóc lột nhân dân.
? Trước âm mưu của Pháp, Nhà Nguyễn đã làm gì
+Tăng cường bóc lột để chi dùng và bồi thường chiến phí
+Khước từ cải cách
+Nông – công – thương bỏ bê, tài chính thiếu hụt
+Thương lượng với Pháp để hạn chế sự chém cắt.
=>đời sống nhân dân cực khổ, nhiều cuộc k/n bùng nổ.
? Kế hoạch của Pháp đánh chiếm Hà Nội…
+Tung gián điệp ra bắc kì, liên kết với Duy-py, xây dựng nội ứng
+Lấy cớ giải quyết vụ Duy-py để đưa quân ra Bắc.
+20/11/1873, Gac-ni-ê cho quân tấn công Hà Thành
+12/12/1873, các tỉnh đòng bằng Bắc kì đã lọt vào tay giặc.

Cuộc kháng chiến ở Hà Nội và các tỉnh đồng bằng Bắc Kì
? Thái độ của nhân dân và nhà Nguyễn như thế nào
-Quân dân ta chống trả quyết liệt, tiêu biểu: nhân dân ở Phủ Lí, Hưng yên, Hải Dương, Nam Định, trận Cầu Giấy (21/12/873) =>Pháp hoang mang
-Nhà Nguyễn: + cuộc chiến của Nguyễn Tri Phương (500 quân ><300 tên), của Chưởng Cơ =>sự yếu kém thiếu quyết tâm đánh giặc của quan quân nhà nguyễn.
+ Trận Cầu Giấy đã tạo thời cơ để giành thắng lợi, nhưng nhà Nguyễn lại đình hoạt động quân sự để kí với Pháp hiệp ước Giáp Tuất (15/3/1874) => chính nhà Nguyễn đã cứu quân pháp khỏi bị tiêu diệt.
? Nội dung, tính chất của hiệp ước Giáp Tuất
+Nội dung (sgk)
+Tình chất: nền ngoại giao của ta bị lệ thuộc vào Pháp, thị trường trong nước thành thị trường riêng của Pháp, mất một phần quan trọng độc lập chủ quyền.

Tình hình nước ta sau Hiệp ước 1874
? Tình hình nước ta sau hiệp ước Giáp Tuất
-Phản ứng của nhân dân với đỉnh cao là cuộc k/n ở Nghệ An và Hà Tỉnh 1874, do 1 số văn thân sĩ phu lãnh đạo (mới)
-Đời sống nhân dân cực khổ, làng xóm tiêu điều,..
-Bọn thổ, hải phỉ hoành hành ở biên giới.
=>Đất nước rơi vào tình trạng rối ren cực độ.
-Nhà Nguyễn tiếp tục cự tuyệt đề nghị canh tân của nhiều sĩ phu yêu nước

Thực dân Pháp đánh chiếm Bắc kì lần 2 (1882/83)
? Vì sao từ sau 1874, Pháp lại quyết tâm chiếm bằng được Bắc kì
+1878, các nước Anh, Đức, TBN đẩy mạnh giao thiệp với nhà Nguyễn
+Bắc kì, đông dân, nhiều tài nguyên
+Tình hình Việt Nam có thuận lợi cho Pháp
? Pháp thực hiện âm mưu đánh Bắc kì lần 2 như thế nào
+viện cớ nhà Nguyễn không thực hiện đúng điều khoản hiệp ước 1874.
+Từ 3/4/1882 đến 25/4/1882, Ri-vi-e đưa quân khiêu khích rồi đánh thành Hà Nội, sau đó chiếm hầu hết các tỉnh ở đồng bằng bắc kì (3/1883).
? Tại sao Pháp có thể làm được như vậy
+Nhà Nguyễn hoang mang, khiếp nhước, cầu cứu quân Thanh
+Quân Thanh cấu kết với Pháp
+Quân Pháp lợi dung hiệp ưowcs 1874, tung gián điệp ra bắc, liên lạc với các giáo sĩ, trà trộn vào dân, kích dộng dân chống triều đình..
=> Khả năng chống trả Pháp yếu.

? Nhân dân Hà Nội và các tỉnh đồng bằng bắc kì chống Pháp như thế nào
họ có ý thức chuẩn bị, rút k/nghiệm lần trước, sáng tạo ra nhiều cách đánh, trong ngoài hỗ trợ cho nhau. giặc đi tới đâu cũng vấp phải sự kháng cự của dân
? Trận Cầu Giấy lần 2 diễn ra như thế nào
=>tinh thần của nhân dân ca hơn quân đội triều đình. Nếu có sự chỉ đạo thống nhất, động viên kịp thời, họ sẽ trở thành lực lượng đáng kể để đối phó với Pháp.
? Tình hình Việt Nam sau trận Cầu Giấy lần 2. Tại sao Pháp không giảng hoà như trước.
+Nhân dân quyết tâm
+Pháp hoang mang
+Triều đình tiếp tục đường lối hoà hoãn
+Pháp không giảng hoà, do CP Pháp vận động đẩy mạnh chiến tranh, gửi viện binh, mở cuộc tấn công Huế buộc nhà Nguyễn đầu hàng
Quân Pháp tấn công cửa biển Thuận An. Hiệp ước Hacmang (1883) và Hiệp ước Patonot (1884)
? Hoàn cảnh, nội dung Hiệp ước Hacmang và patơnot
+Tự Đức mất, Chủ chiến><chủ hoà
+Sau khi chiếm Thuận An (20/8/1883)
+Đánh lừa tâm lí, xoa dịu phản ứng trong các quan lại triều đình
+Nội dung (sgk)
=>công nhận nền bảo hộ của Pháp trên tàn bộ nước ta