PHONG TRÀO CHỐNG PHÁP CỦA NHÂN DÂN VIỆT NAM TRONG NHỮNG NĂM CUỐI THẾ KỈ XIX

? Phong trào Cần Vương nghĩa là gì ? Chiếu Cần Vương ra đời trong bối cảnh nào
-Gởi ý: + Sau Hiệp ước Patonot (1884) đến 13/7/1885, Tôn Thất Thuyết đã có những hành động: xây dựng căn cứ Tân Sở để làm gì, phế - lập vua vì sao? , Vì sao ông tổ chức tấn công toà Khâm sứ, đồn mang cá? kết quả. Tại sao mãi tới 13/7/1885 ông mới thay mặt hàm Nghi ra chiếu Cần Vương mà không ra trước đó?
Các giai đoạn phát triển của phong trào Cần vương
+ Từ 1885-1888
- Lãnh đạo: Hàm Nghi, Tôn Thất Thuyết, các văn thân, sĩ phu yêu nước.
- Lực lượng: Đông đảo nhân dân, có cả dân tộc thiểu số.
- Địa bàn: rộng lớn tư Bắc vào Nam, sôi nổi nhất là Trung kỳ (từ Huế trở ra) và Bắc Kì.
- Diễn biến: Các cuộc khởi nghĩa vũ trang bùng nổ tiêu biểu có khởi nghĩa ba Đình, Hương Khê, Bãi Sậy.
- Kết quả: cuối năm 1888, Hàm Nghi bị thực dân Pháp bắt và bị lưu đày sang Angiêri.
* Từ năm 1888-1896
- Lãnh đạo: các sỹ phu văn thân yêu nước tiếp tục lãnh đạo.
- Địa bàn: Thu hẹp, quy tụ thành trung tâm lớn. Trọng tâm chuyển lên vùng núi và trung du, tiêu biểu có khởi nghĩa Hồng Lĩnh, Hương Khê.
- Kết quả: năm 1896 phong trào thất bại.
* Tính chất của phong trào:
Là phong trào yêu nước chống thực dân Pháp theo khuynh hướng, ý thức hệ phong kiến, thể hiện tính dân tộc sâu sắc.
*Đặc điểm của PTCV:
-Lãnh đạo: văn thân, sỹ phu yêu nước
-Mục tiêu: chống pháp, giành độc lập, khôi phục chế độ phong kiến
-Lực lượng tham gia: các văn thân, sĩ phu, nông dân và các tầng lớp yêu nước khác
-Hình thức đấu tranh: k/ vũ trang
-Kết quả, ý nghĩa:
+Gây cho địch nhiều tổn thất, làm chậm bước bình địch quân sự và thiết lập bộ máy thống trị của Pháp, k/n thất bại.
+Là nguồn cổ vũ tinh thần to lớn cho những trào lưu dân tộc chủ nghĩa mới ra đời trong những thập kỉ đầu của thế kỉ XX.
* Điểm khác nhau căn bản giữa phong trào nông dân Yên Thế và phong trào Cần vương là: Phong trào Cần vương gồm những cuộc khởi nghĩa hưởng ứng chiếu Cần Vương với mục đích giúp vua cứu nước, hưởng ứng lời kêu gọi của triều đình. Còn phong trào nông dân Yên Thế nhằm mục đích chống chinh sách cướp bóc và bình định quân sự của thực dân Pháp, các xóm làng của nông dân từ các nơi tụ họp về nương nhờ lẫn nhau để sinh sống và chống lại các thế lực đe doạ từ bên ngoài, họ tự dựng mình đứng lên để bảo vệ cuộc sống của mình, đó là phong trào mang tính tựu phát (tính chất tự vệ) của nông dân. Vì vậy không thể xếp phong trào nông dân Yên Thế vào phong trào Cần vương.
Các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu trong phong trào Cần vương
Khởi nghĩa Bãi sậy
Địa bàn -Vùng lau sậy thuộc huyện Văn Lâm, Văn Giang, Khoái Châu, Yên Mĩ (Hưng yên). Ngoài ra còn có căn cứ Hai Sông (kinh môn)
Lãnh Đạo Từ 1883, Đinh Gia Quế; Từ 1885 Nguyễn Thiện Thuật
Diễn Biến -Từ 1885/87, bẻ gãy nhiều cuộc tấn công của pháp vào căn cứ bãi sậy.
-1888, Pháp tập trung lực lượng, quyết tiêu diệt k/n. nhưng Nghĩa quân vẫn được duy trì và đẩy mạnh nhiều hoạt động. đánh nhiều trận lớn Liêu Thăng, Lương Tài (bắc ninh)
-7-1889, k/n suy yếu, Nguyễn Thiện Thuật phải tìm đường sang Trung Quốc. cuối tháng căn cứ Hai Sông bị pháp tấn công. đến 1892 k/n thất bại hoàn toàn.
Ý nghĩa Là cuộc k/n tiêu biểu nhất ở vùng châu thổ bắc bộ cuối TK19,..
Đặc diỉem về tổ chức… -tổ chức trên diện rộng, dựa vào địa bàn các tỉnh đồng bằng, noi có nhiều tuyến giao thông quan trọng chạy qua.
-Hoạt động đánh địch trên các tuyến giao thông thuỷ bộ
-Chia thành từng toán nhỏ, trà trộn với dân, đánh du kích chớp nhoáng, phục kích..
Bài học -Về phương thức tổ chức hoạt động và tác chiến trên địa bàn đồng bằng đất chật người đông.
-Về chiến tranh du kích.
Thống kê
Tên cuộc k/n Người lãnh đạo chủ yếu Thời gian tồn tại Địa bàn hoạt động chính Những trận đánh tiêu biểu
Bãi Sậy Nguyễn Thiện Thuật 1883 – 1892 Hưng Yên, Hải Dương Cầu Đuống, Bần Yên Phú, Lương Tài,..
Ba Đình Phạm Bành, Đinh Công Tráng 1886 – 1887 Nga Sơn Thanh Hoá Ba Đ ình, M ã Cao
Hùng Lĩnh Tống Duy Tân 1887 – 1892 Thượng nguồn sông Mã, Thanh Hoá Vân Đồn, Yên Lãng
Hương Khê Phan Đình Phùng 1885 – 1895 Nghệ - Tĩnh Vụ Quang, đồn Dương Liễu, đồn Trường lưu
Nguyên nhân thất bại của phong trào Cần Vương (nổ ra lẻ tẻ, rời rạc, thiếu sự chỉ huy thống nhất nên dễ bị đàn áp; Pháp đã củng cố nền thống trị ở nước ta, lực lượng mạnh, có tay sai nhà Nguyễn hộ trợ; lãnh đạo phong trào đại diện cho gcpk, do đó Cần vương chỉ đáp ứng yêu cầu nhỏ đối với nông dân, cơ bản của họ là ruộng đất => chứng tỏ ngọn cờ cứu nước phong kiến chấm dứt, con đường cứu nước khủng hoảng.
*Khởi nghĩa Hương Khê là cuộc k/n điển hình vì:
-Thời gian tồn tại lâu dài nhất : 10 năm
-Qui mô rộng lớn gồm 4 tỉnh
-Tính chất ác liệt trong cuộc chiến dấu chống đế quốc và phong kiến đầu hàng (tay sai)
-Lực lượng cách mạng đông đảo, thu hút nhiều tầng lớp, dân tộc tham gia: người kinh, dân tộc thiểu số, người Lào, bước đầu liên lạc với các cuộc khởi nghĩa khác.
Bảng kê các sự kiện chính của phong trào Cần Vương (1885 – 1896)
Niên đại Sự kiện
5.7.1885 Cuộc phản công quân Pháp của phe chủ chiến ở Huế
13.7.1885 Ra chiếu Cần vương
1886-1887 Khởi nghĩa Ba Đình
1883-1892 Khởi nghĩa Bãi Sậy
1885-1895 Khởi nghĩa Hương Khê
1884-1913 Khởi nghĩa Yên Thế
*Đặc điểm chung của phong trào Cần Vương:
-Lãnh đạo: Văn thân, sĩ phu yêu nước.
-Mục tiêu: chống Pháp, giành độc lập, khôi phục chế độ phong kiến.
-Lực lượng tham gia: Văn thân, sĩ phu yêu nước, nông dân,..
-Kết quả, ý nghĩa:
+Gây cho địch nhiều tổn thất, làm chậm bước bình định quân sự và thiết lập bộ máy thống trị của Pháp, nhưng cuối cùng phong trào thất bại.
+Là nguồn cổ vũ tinh thần to lớn cho những trào lưu dân tộc chủ nghĩa mới ra đời trong những thập kỉ đầu của TKXX.
*Điểm giống và khác nhau của các cuộc khởi nghĩa Cần Vương:
-Giống nhau: đều do Văn thân, sĩ phu yêu nước lãnh đạo, hướng ứng chiếu Cần Vương.
+K/n Ba Đình: Căn cứ nằm trên vị trí chiến lược áng ngữ đường giao thông Bắc – Nam; có công sự kiên cố, đã giành được nhiều chiến công vang dội (1886 – 1887).
+K/n Bãi Sậy: Không có công sự nổi như Ba Đình mà có các cạm bẫy ngầm. Nội bật là chiến thuật du kích, ẩn hiện bất ngờ. Được dân chúng ủng hộ tích cực nên tồn tại ngay giữa vùng đồng bằng. Pháp phải dùng thủ đoạn “tát nước bắt cá” mới dập tắt được.
+K/n Hương Khê: có qui mô lớn nhất, trình độ tổ chức cao, đúc súng kiểu mới, tồn tài 10 năm, các trận tiêu biểu: tập kích nhà lao Hà Tĩnh 1892 và trận Vụ Quang 1894.
So sánh điểm khác nhau giữa phong trào chống Pháp xâm lược (1858 – 1884) với phong trào Cần Vương
Tiêu chí Phong trào chống Pháp xâm lược (1858 – 1884) Phong trào Cân Vương
Hoàn cảnh -TD Pháp từng bước xâm lược Việt Nam
-Triều đình Nhà Nguyễn chưa đầu hàng hoàn toàn -Pháp cơ bản hoàn thành xâm chiếm Việt Nam
-Nhà Nguyễn đã đầu hàng hoàn toàn Pháp. Nội bộ chia làm 2 phe: Chủ chiến và Chủ hoà
Mục đích Chống sự xâm chiếm lãnh thổ của TD Pháp giữ dìn độc lập dân tộc Chống chính sách bình định của TD Pháp để giành độc lập, phục hồi ngôi vua.
Lãnh đạo Triều đình nhà Nguyễn hoặc thiếu lãnh đạo (tự phát của nhân dân) Văn thân sĩ phu yêu nước lãnh đạo (Tôn Thất Thuyết, Hàm Nghi,…)
Lực lượng -Quan quân binh sĩ triều đình
-Phong trào tự động kháng chiến của nhân dân.
-Nho sĩ yêu nước -Một số văn thân sĩ phu yêu nước.
-Thu hút nhiều tầng lớp nhân dân tham gia
Quy mô Trên cả nước, đặc biệt Nam - Bắc kì Trung - Bắc kì
Tính chất, Hạn chế -Bảo vệ dân tộc và tự phát
-Thiếu tổ chức, đường lối -Trung quân – ái quốc
-Nguyện vọng của nhân dân (Rđất) chưa giải quyết, chưa thoát khỏi sự ràng buộc của CĐPK
Trình bày nội dung của phong trào Cần Vương, phong trào yêu nước và cách mạng Việt Nam đầu thế kỉ XX (đến năm 1914), theo yêu cầu của bảng sau:
Nội dung Phong trào Cần Vương Phong trào yêu nước và cách mạng đầu XX
Bối cảnh lịch sử - Triều điình kí 2 hiệp ước 1883, 1884.
- Cuộc phản công kinh thành Huế thất bại…., vua Hàm Nghi xuấy bôn. - Pháp khai thác thuộc địa lần thứ nhất ở Đông Dương….
- Sự hình thành các tầng lớp, giai cấp mới….
- Những trào lưu tiến bộ thế giới……
Mục tiêu đấu tranh Quay về chế độ PK đã lỗi thời Hướng tới một nền cộng hòa, một nước VN độc lập.
Hình thức đấu tranh Khởi nghĩa vũ trang Đa dạng, phong phú: Đông Du, Đông Kinh nghĩa thục……
Lực lượng tham gia Sỹ phu, nông dân Sỹ phu tiến bộ, nông dân, tư sản dân tộc, tiểu tư sản.
Kết quả, ý nghĩa - Các cuộc khởi nghĩa đều thất bại.
- Nêu cao tinh thần yêu nước, ý chí đấu tranh của dân tộc - Có nhiều đóng góp trong sự nghiệp CMGPDT.
- Mở ra một hướng của con đường cứu nước mới…..